Przedszkole Publiczne Nr 1 we Frysztaku » Uczymy się

„Zabawa jest to działalność

wykonywana dla przyjemności,

którą sama sprawia”

Wincenty Okoń

Nie bez powodu mówi się, iż wiek przedszkolny dziecka jest „wiekiem zabawy”. Zabawa jest bowiem dominującą formą aktywności kilkuletniego dziecka, dlatego też w życiu przedszkolnym zabawy i zajęcia dowolne zajmują znaczące miejsce. W toku dnia musi się znaleźć dużo czasu na dowolną działalność dziecka, zgodną z jego zainteresowaniami i możliwościami, ponieważ jest ona niezbędna dla prawidłowego rozwoju dziecka, poznania samego siebie i kształtowania wielu cech osobowościowych. Zabawę należy traktować jako potrzebę małego człowieka – na równi z potrzebą jedzenia czy spania. Dlatego tak ważne jest znalezienie w ciągu dnia czasu na swobodną, niczym nie zakłóconą zabawę dziecka.

Zabawa jest określana jako działalność dziecka realizowana wg samego siebie – to ono decyduje o treści zabawy, wykorzystywanych zabawkach, przebiegu oraz czasie trwania. Podstawową cechą zabawy jest przyjemność, jaką ona ze sobą niesie.

W niniejszym artykule chciałabym się przyjrzeć dokładniej funkcjom jakie spełnia zabawa w życiu małego człowieka, scalając dorobek wielu badaczy tego zagadnienia.

Podstawową funkcją jaką spełnia zabawa dziecka jest funkcja kształcąca. Dziecko w toku zabawy kształci się, rozwija swoje zmysły, sprawność intelektualną i motoryczną, poszerza swoją wiedzę oraz zdobywa nową. Zabawa daje możliwość poznawania różnych przedmiotów, dostrzeganie ich właściwości oraz możliwości zastosowania. Dziecko rozwija swoją pamięć i uwagę, tworzy wyobrażenia, rozwija swoją wyobraźnię i myślenie. W trakcie zabawy, zwłaszcza zabawy z grupą rówieśniczą, widoczna jest funkcja wychowawcza zabawy, a więc wpływająca na normy postępowania i zachowania dziecka oraz umiejętność funkcjonowania w grupie. Dziecko ma szansę poznać zachowania akceptowane przez grupę, a także dostrzec jakie zachowania są niewłaściwe i źle postrzegane przez innych. Oprócz tego, dziecko uczy się norm postępowania, przyswaja sobie reguły i zasady oraz uczy się do nich stosować. Dzieci w toku zabawy poznają i mają szansę zrozumieć postawy innej osoby, które przecież mogą reagować inaczej niż my. Rozwijają się także takie cechy charakteru jak cierpliwość, wytrwałość, panowanie nad sobą, liczenie się z innymi. Dziecko ma także szansę hartować swoją odporność emocjonalną, a więc uczyć się przegrywać, radzić sobie ze świadomością przegranej oraz wyzwalać w sobie uznanie dla zwycięzcy. Widoczna jest także funkcja terapeutyczna – dziecko ma szansę w toku zabawy uwolnić napięcie emocjonalne, uczy się wyrażać swoje emocje, rozwiązywać problemy. Dziecko w toku zabawy ma szansę zaspokojenia rozmaitych potrzeb i pragnień. Obserwując zabawę dziecka, mamy szansę dostrzec jego indywidualne możliwości, o czym mówi kolejna funkcja zabawy – funkcja projekcyjna.

W toku podejmowanych zabaw tematycznych dzieci mają szansę kształtować swoje uczucia oraz własną osobowość. W trakcie przebiegu takiej zabawy dzieci bowiem reagują różnymi stanami emocjonalnymi na różne występujące zdarzenia związane z przebiegiem zabawy oraz zachowaniami innych dzieci. Dziecko uczy się pełnienia różnych ról społecznych – obserwuje bowiem zachowania dorosłych, a następnie w toku zabawy możliwie wiernie, a czasem i nieświadomie, odtwarza je. Sytuacje z życia rodzinnego, łącznie ze słowami, gestami i mimiką są odzwierciedlane w zabawie, co pozwala lepiej zrozumieć role i zadania jakie pełnią poszczególni członkowie rodziny. Warto zwrócić uwagę na to, że przyjmowanie ról odbywa się zgodnie z płcią.

Udział rodzica powinien być raczej dyskretny i sprowadzać się raczej do stwarzania odpowiednich warunków do zabawy, ważne jest okazywanie zainteresowania, a także gotowość do podjęcia jakiejś roli w zabawie jeśli dziecko wyrazi taką chęć. Nie należy jednak niczego narzucać ani starać się kierować zabawą dziecka. Obserwacja takiej zabawy dostarcza nam mnóstwo informacji na temat dziecka, jego postrzegania otaczającego go świata, przeżyć i emocji.

Większy udział dorosłego w zabawie dziecka widoczny jest podczas podejmowanych zabaw dydaktycznych. Zabawy tego typu wpływają na poszerzenie wiadomości i umiejętności dziecka, doskonalą sprawność, uczą koncentracji, doskonalą pamięć i spostrzeganie. Dziecko uczy się także przestrzegania norm i umiejętności znoszenia porażek.

Niezależnie od wieku dziecka, podejmowanych zabaw, na każdym etapie rozwojowym pełni ona szczególną rolę, jest bowiem podstawą rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego dziecka. Pozwólmy zatem dziecku bawić się zgodnie z jego zainteresowaniami i możliwościami, nie starajmy się zbytnio ingerować w przebieg i treść zabawy. Stwarzajmy warunki do podejmowania tej aktywności zgodnie z oczekiwaniami dziecka. Dziecko w ten sposób bowiem poznaje rzeczywistość, uczy się w niej funkcjonować oraz zaspokaja swoje potrzeby. Zabawy dostarczają mnóstwo korzyści, są jednak jednym ze środków w procesie nauczania.

Opracowała: mgr Katarzyna Stadnicka

Uczymy się – bawiąc